Kelimeler-Deyimler

BEDDUA:

Ciğerin ağzından gele.

Ehey yavrum eyleciiken giden

Gerdanın yere gele.

Gidişin ola da gelişin olmuya.

Hainin garnı doymaz.

Hainin yuvası olsa gurdun yuvası olur.

Senin yahtığın ocah da su istemez ya.

Sırtında dağalasıca.

Südükluun dutula.

Töremiyesice.

Tütünün kesile.

Yanın yere gele.

Yaşamayasıca

HAYIRDUA

Tuttuğun altın ola

Bereketli ola

Allah ne muradın varsa vere

Allah ağız dadıyna yemek nasip ede

Alla rast getire

Anana babana iyilik et... Duayı gomşundan al

Üstü günnü ola (kışlık unluk, bulgurluk buğday yıkayıp evlerin üzerine serme (sergi sermek) denir) sergiyi serenlere hem kolay gelsin anlamında hem de bir iyilik temennisi olarak "Üstü günnü ola" denir.

MESAFE BİRİMLERİMİZ:

Burayına saylar gader...

Burayına geben gader...

Burayına gabırlıh gader...

Burayına pınarın ayağı gader...

İŞ KALEMLERİMİZ:

Ahmın atmah

Burma etmek

Dam loğlamah

Dam suvamah

Davarın lobadına getmek

Değermene gahmah

Gürbe atmah

Hamır eşkilemek

Harman galdırmah

Harman loğlamah

Hergetmek

Hona getmek

Goyun gırhmah

Kezek çıharmah

Kombe etmek

Kölgeliğe çıhmah

Ota getmek

Patoza getmek

Yannıh yaymah

Yığın gırmah

Yunnuh yumak

DUYURULAR:

Gomşular duyduh duymadıh demen filanca yerde falanın filan ölmüş... hadin cenaze namazına!...

Ula hele diynen şo bağırıyı emme kim ölmüş.

Ula gomşular falanın filanın böğün mevlidi var... haydın mevlide mevlideee!...

Ula yatman gahın... bayram namazı gılınacah... haydın namaza namazaaa!...

Sığırı Geben'e sürün sığırııı!...

Davarı Yamac'a sürün davarııı!...

GÜNLÜK MANŞETLERİMİZ

Köyün sabanlarını gırmışlar...

Bu gece falanın damını daşlamışlar...

Falanca kesin coğulunu dağıtmışlar...

Filancanın harmanını yahmışlar...

Falancanın yığınını yahmışlar...

Falancanın cemine sıhmışlar...

Alefendi gil köyün otlaanı sürmüş...

BİZİM SÖZLÜK:

Ahmın: Hayvan gübresi.

Ayvan: Bu günkü balkon görevini gören, evin bir kısmında önü açık üstü kapalı kısım.

Bor: Ekilip biçilemeyen taşlık arazi.

Buğanek: İnek-Öküz gibi büyükbaş hayvanlara genellikle Mayıs ve Haziran aylarında musallat olan bir sinek.

Burma: Hayvanlara kışın verilmek üzere Mayıs, Haziran aylarında toplanıp, kurutulan yeşil ot.

Cada: İki tarla arasındaki geniş sınır.

Cılga: Genelde ekilip biçilmeyen bor arazide hayvan ya da insanların gide-gele oluşturdukları ince yol. Patika. Keçi yolu.

Cünüt: Çok su çekmiş arazi parçasının bu durumunu anlatmak için kullanılır. Bataklık kelimesi bunu karşılamaz. Bataklığın biraz kurumuş hali denilebilir.

Çağal:Bir tarlanın değişik yerlerinde yuvarlak ve piramit şeklinde oluşturulan taş yığıntısı.

Çevit: Meşe ağacının meyvesi olan pelitin dışındaki kabuk.

Çıhın: Tarlada bayırda çalışan insanlara götürülen yemeklerin paketlendiği bez.

Çoğul: Nohut, mercimek, küşne gibi ekinlerin -ki bunları genel olarak "gara tene" olarak ifade ederiz- saplarının tarlanın değişik yerlerine toplanmış hali.

Evlek: Çift sürülürken tarlanın bir kaç bölüme ayrılması. Böylece hem tohum ekmek hem de çift sürmenin belli bir düzen içinde gerçekleşmesi sağlanır.

Fetil: Mayalanmamış hamurdan yapılan ve genelde tazeyken tüketilmesi öngörülen ekmek.

Firez: Ekilmemiş, sürülmemiş boş tarla.

Gavurga: Buğday yahut nohudun saç üzerinde kuru bir şekilde kavurularak yapılan ve soğuduktan sonra çerez olarak yenilen ürün.

Gayır: Sel sularının bıraktığı küçük taş parçaları.

Gidik: Keçi yavrusu.

Guruluk: Keçi koyun gibi küçükbaş hayvanların dışkısı.

Gübür: Dalından düşen kuru yaprakları ifade eder.

Halbır: Daha çok tahıl ürünlerinin elenmesine, içindeki taş toprak nevinden şeylerle ayıklanması için içine konulup elendiği, değişik boyutta gözenekleri olan elek. Türüne göre kumlu halbır, sarat vs şeklinde de isimlendirilir.

Hallik: Küçük taşlar için kullanılır.

Hamit: Çift yada düven süren at yada katırın boynuna takılarak hayvanın boyun kısmının çektiği ağırlıktan dolayı yaralanmaması için hasır otu ve deri kullanılarak yapılan alet.

Harıh: Suyun belli bir yere akmasını temin için yapılan kuçuk su yolu, kanal. (tabi suyu bulursanız).

Harik: Ayakkabı

Hedik: Buğday yahut nohutun suda hiç bir şey karıştırılmadan sade bir şekilde pişirilmesiyle yapılan ve soğuduktan sonra çerez olarak yenilen ürün.

Hergimet: Batıda anadut denilen, ağaçtan mamul üç veya iki dallı ot ve sap gibi iri kıyım otları bir yandan bir yana atmak için kullanılır. Demirden mamul olanı ise dirgen diye isimlendirilir.

Herk: Nadas.

Hezen: Tavanda bugünkü kiriş görevini gören arıstağı oluşturan ağaçlarının baş ucunun konduğu tavandaki ağaçların ana taşıyıcısı görevini gören daha kalınca bir ağaç.

Him: Binanın temeli

Höbek: Buğday biçildikten sonra tarlanın bir ya da bir kaç yerine yuvalak bir şekilde yığılmış buğday yada arpa sapı.

Kec: Harmanda samandan ayrılmış, elenmiş, ölçülmeye hazır tahıl.

Kerme: Mayıs veya ahmın diye isimlendirdiğimiz hayvan dışkısının küçükbaş hayvanların yattığı yerin zeminine serilerek sıkışıp kalıp halini aldıktan bir süre sonra kesilerek kalıp kalıp çıkarılıp güneşten kurutularak yakacak yakıt haline gelmiş hali.

Kes: İri saman.

Kömbe: İki kat hamurun arasına duruma göre ya da imkanalara göre et, patates, ıspanak vesaireden mamul sosun konulup iki saç arasına konarak daha önceden odun ve tezeklerin yakılmasıyla elde edilen korun bu saçların altına ve üstüne serilerek pişirilen bir tür sandiviç ya da börek şeklinde ifade edebileceğimiz bir yemek. Vaktiyle bu yemek haneye gelen muteber kişilere yapılırdı. Açılan hamurun tam ortasına pişme sırasında ısınan havanın hamuru şişirmesini önlemek için bir delik açılırdı. Sacın tam orta ve çukur yerine gelen ve dolayısıyla yağ ve sosun daha fazla biriktiği bu kısım kesilip bu ziyafete vesile olan kişiye verilirdi. Haneye birkaç kişi gelmişse eğer, sözü edilen bu delikli pay kime verildiyse hane sahibi tarafından o kişiye diğer gelenlere göre daha fazlaca bir önem atfedildiği anlamına gelirdi.

Kuz: Arazinin kuzeye bakan tarafı.

Külleme: Hamurun birtakım şeyler ilave edilerek iki sac arasında üstü kapalı bir vaziyette pişirilmesiyle yapılan bir nevi ekmek.

Masta: Çift yada döven süren öküz yada at veya katırın düzgün gitmesi için kullanılan ucunda küçük bir çivisi bulunan uzun sopa.

Mayıs: Hayvan dışkısı

Mesel satmah: Masal anlatmak.

Mesel: Masal

Möhre: Tarlanın kenarında ya da içinde oluşturulmuş uzun ve yüksek taş yığıntısı.

Öllüklük: Evlerin duvar ya da damlarını sıvamak üzere toprak temin edilen yer.

Örme: Kazak

Öz: Hafifçe çanak şeklindeki arazi.

Pardah: Duvar ya da zeminin sadece su ile silinmesi işi.

Potin: Kundura

Pur: Toprağı sıkı olmayan verimsiz arazi

Püşürük: Ev yapımında tavan ağaçları ve onun üzerine ince mertekler konduktan sonra dökülen çamur.

Samı: Çift yada düven süren öküzün boynuna takılarak boyunduruğa tesbit eden oval şekilde meşeden mamul alet.

Sekko: Pardesü

Sela: Buzdolapları yokken süt ve süt mamullerinin serin bir yerde, sinek ve benzeri haşereden muhafaza için bir çeşit ottan mamul muhafaza kabı.

Siyeç: Tarlanın kenarlarına taştan yapılmış duvar.

Söğük: Damların üzerinde tavan kenarlarının dış duvar kenarına taşırılan kısmı. Böylece yağmur sularının duvarlara zarar vermesinin önüne geçilmiş olur. (Saçak).

Tereke: Büyükbaş hayvanlar (öküz, inek) için kullanılan genel bir ifade.

Ternik: Takke, papak.

Tığ: Harman içinde düvenle sürülüp savrulmak üzere harmanın belli bir yerine toplanan ezilmiş ekin sapı.

Yannıh: Köye elektrik gelmezden önce, keçi yada koyun derisinin belli işlemlerden geçirildikten sonra yapılan ve içine konulan yoğurdun çalkanarak yoğurdun yağıyla ayrıştırıldığı tulum.

Yarım: Yaklaşık 10 kilo ağırılığında buğday, arpa, mercimek, nohut gibi ürünleri ölçmeye yarayan tahtdan mamül, silindirik ölçü kabı. İki yarım bir gırat eder. Yarım'ın yarısı bir "Çanak", Çanağın yarısı da "Bilbil" olarak ifade edilir.

Yığın: Meşe dallarının genelde yaz sonu güz başlarında budanarak kırılan dalların yaprakları ayrılmadan desteler halinde üst üste konulup kurutulması. Bunlar kuruduktan ve belli bir kalıba girdikten sonra kapalı bir yere alınır ve kışın keçilere yem olarak verilir.

İletişim sayfamızdan sözlüğümüze

diğer bölümlere katkılarınızı bekliyoruz